گاهشمار حوادث مهم تاریخ تورکان افغانستان یا تورکستان جنوبی بعد از اشغال این منطقه توسط قبیله سالاران

فدراسیون فرهنگی تورکان افغانستان

همه میدانند که شکل دهی وزمینه سازی های ایجاد کشور کنونی افغانستان، مرتبط است با توسعه وانکشاف حاکمیت های استعماری انگلیس وروس در قارۀ آسیا وتقسیم ومنطقوی این ساحۀ جهان دربین این دو قدرت بزرگ استعماری طی قرون، هژده و نوزدهم میلادی .

۱- – شالودۀ نخستین دولت مستقل پشتون ها، در بخشی از قلمرو افغانستان کنونی که عمدتاً در بر گیرندۀ منطقۀ قندهار واطراف آن بود بعداز کشته شدن نادر شاه افشار در سال ۱۷۴۷ میلادی، توسط احمد خان ابدالی، بکمک لشکر ازبکیه وتورکمانیۀ نادر افشار تحت قوماندانی حاجی بیگ خان مینگ باشی بوجود آمد.

۲- – در سال ۱۷۴۸میلادی احمد شاه ابدالی، بیگی خان پوپلزای ( شاه ولیخان) را از جانب هرات مامور فتح تورکستان جنوبی وسر کوب ولی نعمت خود یعنی حاجی بیگ خان مینگی ودیگر امرای این ساحه مینماید، وبا استفاده از نفاق وپراگندگی که دربین مردم این منطقه، در نتیجۀ سقوط سلسلۀ هشترخانیه وظهور منغیت ها بوجود آمده، با حیله ونیرنگ تورکستان جنوبی را فتح وودر سال ۱۷۵۱خراجگزار دولت افغانیه میسازد.

۳- – بعداز سال ۱۷۴۸ میلادی تورکستان جنوبی تحت اسارت دولت افغانیه، به اثر فتنه انگیزی های اشغالگران وحدت ویک پارچگی سیاسی خودرا از دست داده به خان نشینی های متعدد میمنه، اندخوی، بلخ، سرپل، آقچه، قطغن وبدخشان وغیره منقسم میگردد.

۴- – با سقوط دولت شاه زمان ابدالی وشروع هرج ومرج در قلمرو حکومت قبیلوی ابدالی ها تورکستان جنوبی هم بدون داشتن مرکز واحد سیاسی از زیر سلطۀ افغانها خارج میشود، واستقلال نسبی خودرا در برابر روسها وافغانها تا۱۸۹۴ میلادی یعنی سقوط واسارت آخرین امیر مستقل میمنه میر محمد شریف خان محافظت مینماید.

۵- – در تابستان ۱۸۴۰ که کابل ومناطق جنوی وشرقی افغانستان کنونی به اثر سازش ووطنفروشی قبیله سالاران سدوزایی ومحمد زایی تسلیم انگلیس ها گردیده بود، امیر دوست محمد خان بقسم پناهنده در نزد پادشاه بخارا زندگی مینمود از ماوراءالنهر وارد تورکستان جنوبی وعلم جهاد بر علیه انگلیسها را بلند نمود.

مردم تورکستان جنوبی ظلم وبیعدالتی های گذشتۀ افغانها را با دیدۀ عفو نگریسته وقشون بزرگی سی هزار نفری را که از سرتاسر آن منطقه یعنی از میمنه تا بدخشان بصورت داوطلبانه جمع آوری گردیده به زیر فرمان امیر دوست محمد خان قرار دادند.

۶- – به روز بیست وهشتم سپتمر ۱۸۴۰ امیر دوست محمد این سپاه سی هزار نفری تورکان را یکجا با ده ها هزار نفر دیگر از مبارزین تاجیک وهزارۀ مناطق مختلف شمالی چون پروان، نجراو، چهاریکار، غوربند وغیره در حالتی که همه چیز به نفع مجاهدین ادامه داشت، در منطقۀ تتمدره بحال بی سرنوشتی رها وخود را بصورت پنهانی تسلیم سپاه انگلیس نمود. سپاه تورکان با برخورد های خصمانه وخائینانۀ سران قبایل در منطقۀ تتمدره تحت محاصرۀ قوای انگلیس ومتحدین افغان آنها قرار گرفته واکثراً نیست ونابود گردیدند.

۷- – در سال ۱۸۴۷ میلادی وزیر یار محمد خان سدوزایی والی هرات با بهانۀ مبارزۀ مشترک بر علیه ایرانی ها وانگلیس ها وارد منطق تورکستان گردیده، منطقۀ چیچکتو ونواحی آنرا از وجود تورکان با ساختن کله منار ها تصفیه نمود با امیر حکومت خان امیر میمنه بعداز یازده ماه جنگ ومحاصره مصالحه واندخوی را بعداز توافق دوستی وهمکاری با میر غضنفر خان امیر آنجا چنان چپاول وغارت نمود که چیزی بنام آبادی وانسان در آن حدود باقی نماند.

عمق فاجعه را از این میتوان حدس زد که، یار محمد بعداز شکست در بلخ وعقب نشینی بطرف هرات در مسیر راه خود زمانیکه به اندخوی رسید حتی برای شخص خود هم نتوانست غذا ودیگر احتیاجات خود را فراهم کند.

۸- – در سال ۱۸۹۳ میر محمد شریف خان آخرین امیر مستقل میمنه سرنگون وبه تعداد هفتصد و پنجاه خانوادۀ سران تورک میمنه با آل وعیال خود با پای پیاده، در حالیکه توبره های بزرگی از خاک بالاحصار میمنه را بر گردن خود حمل مینمودند بکابل منتقل وهمۀ مردان اعم از پیر وجوان در منطقۀ عاشقان وعارفان کابل بر بالای همان خاکی که از میمنه باخود حمل نموده بودند گردن زده شدند.
گور دسته جمعی این شندا را تا اکنون هم تپۀ بلخک مینامند.

۹- – در صبحگاه هفدهم ماه می ۱۸۲۸ سپاه مجهز وبزرگ امیر شیر علی خان تحت قواندانی نائیب محمد علم خان طی یک جنگ خونین شهر میمنه را اشغال وهزاران نفر اعم از زن ومرد، پیر وجوان را قتل عام نمود، بگفتۀ ذولفقار شاعر دربار امیر عبدالرحمن تورانیان را از صفحۀ گیتی نابود نمود.

۱۰- – در سال ۱۲۹۹قمری سردار اسحاق خان نمایندۀ امیر عبدالرحمن با میر دلاور خان امیر میمنه بعداز جنگ های طولانی با مهر بر قرآن مصالحه وموصوف را با عدۀ کثیری از بزرگان میمنه بکابل میفرستد که همه بشمول عبدالباقی خان مینگباشی پدر پروفیسور غلام محمد میمنگی قتل عام میشوند.

۱۱- – در زمان حکومت نادر خان ۱۹۲۹ میلادی وصدارت محمد هاشم خان وزیر محمد گل مهمند بالاحصار میمنه را تخریب وبزرگترین کتاب سوزی تاریخ را با سوزانیدن بیشتر از چهار هزار جلد کتب مختلف چاپی وقلمی که همه بزبان تورکی بودند، به انجام رسانید.

۱۲- – در زمان سلطنت نادر ودهه های اوس سلطنت ظاهر تدریس بزبان تورکی حتی در مکاتب سنتی وخانگی ممنوع و در همه جا جبراً زبان پشتو جاگزین میشود.

۱۳- – نظامنامۀ ناقلین که در زمان شاه امان الله تدوین گردیده بود، در زمان زمامداری نادر شاه وظاهر شاه، با انتقال ده ها هزار فامیل پشتون از مناطق جنوب وشرق دوطرف خط دیورند، بمناطق مختلف تورکستان تطبیق وصدها هزار جریب زمین مرغوب جبراً با بهانه های مختلف از اختیار ساکنین تورک وتاجیک تورکستان غصب وبه پشتون ها یکجا با امتیاز دهقان سازی صاحبان اصلی آن زمین ها توزیع میگردد. این پروسه هنوز هم ادامه دارد.

۱۴- – در سال ۱۹۳۳ هاشم خان با بهانه قرار دادن سرکوب ابراهیم بیگ لقی که یک مجاهد آزادیخواه وضد اشغالگران روسی بود، هزاران فامیل تورک را از مناطق مختلف تورکستان جبراً تبعید وسربه نیست نمود، که داستان آوارگی ها وبدبختی های آن بینوایان تاریخ تا هنوز ورد زبان باشندگان تورکستان جنوبی یا افغانی است.

۱۵- – در ۲۳ دلو ۱۳۴۳ به روز جمعه جمعی از دهاقین مردم سرپل در قریۀ بغاوی اعم از تاجیک و اوزبیک بواسط محمد اکرم اسحاق زایی وبرادرش کمالیلدی اسحاق زایی تیر باران واجساد آنها یکجا با اجساد حیوانات سوزانیده میشود.

۱۶- – در زمان نادر ودهه های اول سلطنت پسرش ظاهر تورکان اعم از هزاره در مجموع اجازۀ شامل شدن بمکاتب نظامی وموسسات مربوط به وزارت خارجه وداخله را ندارند.

۱۷ – – در زمان زمامداری داود با براه اندازی اصلاحات ارضی نا موفق، گرگ های گشنه و لجام گسیخته و بی ترحم اداره حکومت متعصب وقت به صفت مامورین فرستاده شده اصلاحات ارضی به شکل مور و ملخ به جان دهاقین تورکستان زمین حواله گردیده و با رشوه ستانی خود خون دهاقین را مکیدند.

۱۸- – در زمان زمامداری نورمحمد تره کی و حفیظ الله امین ۱۳۵۷ خورشیدی، با بهانه قرار دادن اختلافات سیاسی، تورک بودن زمینه نابودی ایشان را هرچه بیشتر و وسیعتر مهیا نموده و هزاران تن به کام مرگ سوق داده شدند.

۱۹- – در زمان حاکمیت داکتر نجیب الله نیرو های قومی ازبیک وتورکمن تحت نام های مختلف محکوم به نابودی وسر کوب میگردند که قیام های همآهنگ ایشان منجر به سقوط خود او میگردد.

۲۰- – در سال ۱۹۹۷ فاشیست های طالب بعداز اشغال منطقۀ قیصار جمع کثیری از جوانان تورک آن منطقه را قتل عام وسر های شهدا را یکجا با سر سگ ها مورد عکسبرداری قرار داده وبنمایش گذاشتند.

۲۱- – در سال ۱۳۵۰ که قحطی وخشکسالی شدید کلیه مناطق تورکستان را در هم کوفته بود هجوم های پلان شدۀ کوچی کبا مقاومت مردم میمنه خصوصاً منطقۀ قرایی المار تحت رهبری شهید نورالله خان قرایی مواجه وجنگی راکه تا هنوز هم ادامه دارد بوجود آورد.

۲۲- – در هفتم جوزای ۱۳۸۶ خورشیدی جمعه خان والی جوزجان بروی مظاهره چیانی که بر علیه مظالم حکومت دست بمظاهرات مسالمت آمیز زده بودند امر آتشباری ارتش را صادر وده ها تن ای مردم بیگناه را قتل عام نمود.

In this article

Join the Conversation