نویسنده: عباس دلجو
خوشبختانه در دنیای دیجیتالی و بهم پیوسته کنونی، گسترش ارتباطات و تسریع فرآیندهای جهانی، در خلقِ هویت خواهى و آگاهی 
اسلام نیز نه تنها مسأله قومیت ها را نفی نکرده، بلکه آنها را محترم شمرده و تنوع قومیت ها، زبان ها و گویش های مختلف را یکی از لوازم شناخت برشمرده است و قران کریم درین باره می فرماید: “یا ایها الناس انّا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عندالله اتقیکم.”{۶} . “ای انسان‌ها همه شما مردان و زنان را از یک مرد و زن آفریدیم آنگاه شما را به صورت اقوام و نژادهای گوناگون قرار دادیم [اما بدانید اینها موجب امتیاز و برتری شما بر یکدیگر نمی‌شود بلکه] گرامی ترین و بزرگوار ترین شما در نزد خدا با تقوا ترین و پرهیزکارترین شماست” و در سوره روم تنوعات و تفاوت های قومی، زبانی و نژادی را ازنشانه ها و حکمت های خداوندی دانسته میفرماید : ” و من ایاته خلق السموات والارض واختلاف السنتکم والوانکم…”{۷}و از نشانه های خداوند، آفرینش آسمان ها و زمین و تفاوت های زبانی و رنگ های شما (نژاد) است .
امروز خوشبختانه در قانون اساسی کشور ما نیز هویت های متکثر قومی، فرهنگی، تاریخی، زبانی و نژادی اقوام گوناگون را یک امر پذیرفته شده دانسته و به ان صریحا اشاره کرده است که :”ملت افغانستان متشکل از اقوام پشتون، تاجیک، هزاره، ازبک، ترکمن، بلوچ، پشه یی،نورستانی، ایماق، عرب، قرغیز، قزلباش، گوجر، براهوى و سایر اقوام میباشد.”{۸} اصلا تنوعات نژادی، مذهبی و خرده فرهنگ های گوناگون قومی جزء شناسنامه اصلی کشور ما میباشد و به همین لحاظ ازین به بعد نخبگان قوم پشتون، باید با این رنگین کمان اقوام کشور، کنار آمده و جایگاه شان را در کنار سایر اقوام به صورت عادلانه تعریف کنند و بپذیرند که دیگر نمی توانند بیش از این، از امکانات ملت افغانستان برای قوم خویش هزینه سازند . به همین دلیل در کشور ما افغانستان، بعد ازین، برای شیونیست های قبیلوی، بینش تک بعدی و برنامه های ذوب‌گرایانه و حذفی سایر اقوام از حلقه حاکمیت و اقتباس سیاست های سانترالیستی و تمرکزگرایانه حکام و شاهان مستبد گذشته، بیش از هر زمان دیگر هزینه بر و در بسیاری موارد ناممکن شده است . با توجه به این حقایق در افغانستان، شیونیست های قبیلوی راهی جز پذیرش تکثر و تنوع قومیتی و مشارکت همگانی در قدرت جهت بیرون رفت از بحران ملی، را ندارند .
در افغانستان کنونی اگر آقای کرزی و تیم تمامیت خواه ایشان خواهان تحقق پلورالیسم و همگرائی ملی و حل تعارضات قومی، فرهنگی و مذهبی هستند باید از ذهنیت یگانه انگاری، اتنوسنتریسم و انحصار طلبی به شدت دوری جسته و به مشارکت همگانی اقوام آنهم در یک تناسب عادلانه در قدرت سیاسی، بیاندیشند . زیرا با توجه به شرایط فعلی و رشد اگاهی اقوام شریف کشور، دیگر شیونیست های سلطه جو، قادر به انکار این تنوع و تکثر نبوده و نمیتوانند کمافی السابق، این همه تنوع قومی را در محور یک قوم و زبان و فرهنگ و سنت خاص فروکاسته و وحدت و یگانگی میکانیکی را با حاکمیت و نظارت شدید یک قوم بر سایر اقوام استحکام بخشند . آیا ملت افغانستان از همین تنوع و تکثر و رنگین کمان اقوام و مذاهب، شکل نگرفته است؟. مگر دستیابی به عدالت اقتصادی، جز توسعه اقتصادی و فراهم آوری زمینه ها و فرصت های برابر به همه ای اقوام با همه ای گوناگونی زبانی و تنوع قومی و فرهنگی آنان، چیز دیگری میباشد؟. اگر جواب آری است باید بپذیریم که در شرایط فعلی نیاز مبرم جامعه امروز کشور ما، همانا همبستگی و انسجام ملی است و این خواست، زمانی تحقق می یابد که یک حاکمیتی برخاسته از متن اراده جمعی مردم کشور با قاعده وسیع ملی به وجود آمده و زمینه مشارکت متناسب سیاسی، تأمین حقوق شهروندی و به رسمیت شناختن تنوع و گوناگونی قومی، مذهبی، زبانی، فرهنگی و سیاسی مردم افغانستان را فراهم سازد . اما فراموش نگردد که حاکمیتی با قاعده وسیع ملی در واقع به معنی مشارکت نمایندگان اقوام و اقشار گوناگون کشور در یک تناسب عادلانه در ساختار حاکمیت سیاسی، می باشد تا ازین طریق اراده و خواست همه ای هموطنان متبلور گردد . این واقعیت غیر قابل انکار را باید در نظرداشت که تنها با مشارکت متناسب نمایندگان اقوام مختلف در تمام امور کلان جامعه و استفاده از استعداد های نخبگان آنان در سطح ملی، قطعا بحران هویت و کاستی های سیاسی، اجتماعی این کشور مرفوع خواهد گردید . اگر ازین به بعد آزادی، مشارکت سیاسی، تساوی حقوقی و فرهنگی از اقوام محروم کشور، دریغ شود، قطعا فضای بی اعتمادی و ناامنی ها را بیشتر از پیش گسترش داده و حتی منجر به بحران عمیق تر ملی گردیده و احتمال تجزیه کشور را نیز درپی خواهد داشت .
حالا در شرایط فعلی، تنها دولتی میتواند که این بحران ملی را خاتمه بخشد که با فرهنگ و ذهنیتی دمکراتیک و انسانی، اراده و خواست همه ای اقوام را محترم شمرده و نمایندگان باصلاحیت آنان را از طریق مشارکت سیاسی در ساختار حاکمیت، سهیم ساخته و به ذهنیت انحصاری و طرد و نفی، نقطه پایان گذارد . تا با این کار، اعتماد و همبستگی ملی را بوجود آورده و هویت های متکثر قومی را در هویت واحد ملی جمع نموده و پروسه ملت سازی را پی ریزند.
پی نوشت ها :
۱- پاتریک ترنبری : شمشادی و آقایی: ۱۳۷۰: صص ۹ و ۱۰
۲ – ترنبری، پاتریک. حقوق بین‌الملل و حقوق اقلیتها، ص ۶۲ ترجمه آزیتا شمشادی و علی اکبر آقایی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی ۱۳۷۹)
۳ – ماده ۲۷ میثاق بین المللی حقوق مدنی وسیاسی درمورد اقلیت های قومی، مذهبی و زبانی.
۴ – ( sergre moscovici : 1979 : p9) http://esalatehag.blogfa.com/post-31.aspx
۵ –( gaspar biro: 1993:p172) http://esalatehag.blogfa.com/post-31.aspx
۶ – قرآن کریم – سوره حجرات . آیه ۱۱۳
۷ – قرآن کریم – سوره روم، آیه ۲۲
۸ – قانون اساسی افغانستان، ماده چهارم فصل اول –سال ۱۳۸۲ هجری شمسی
منبع سایت نمای نزدیک
http://www.kabul.net.au/