نویسنده: علی امید
این مراسم توسط انجمن فرهنگی و همبستگی هزاره‌های افغانستان – ترکیه در حالی صورت گرفت که بیش از ده‌ها مهاجر و محصلین افغانی با حضور داشت داکتر مراد کدیر توپچو رئیس موسسه خیریه IHH (بنیاد خیریه کمک‌های انسانی و حقوق بشری)، عبدالرحیم شیمشک رئیس بنیاد جوانان آنادولو، مدیر بخش خدمات اجتماعی ولایت ترابزون، خان محمد رجبی از قنسولی افغانستان مقیم استانبول، محمد اخلاص نماینده مهاجرین شهر استانبول و علی امید به نمایندگی از محصلین شهر استانبول در سالون کنفرانس شاروالی شهر ترابزون اشتراک داشتند.
مراسم بررسی مشکلات مهاجرین با بر نامه‌ی ذیل برگزار گردید:
۱ ـ تلاوت قرآن کریم توسط (قاری عبدالحکیم)
۲ ـ سرود ملی ترکیه و افغانستان
۳ ـ آغاز پروگرام رئیس انجمن همبستگی و فرهنگی هزاره‌های افغانستان ـ ترکیه توسط (آقای دورمحمد صالحی)
۴ ـ صحبت مهمانان ویژه (داکتر مراد کدیرتوپچو رئیس مؤسسه آی اچ اچ)
۵ ـ دکلمه شعر توسط (نبی یوسفی محصل سال دوم انجنیری برق و مخابرات)
۶ ـ سخنرانی رئیس انجمن محصلین هزاره افغانستان (آقای بصیر اکبری)
۷ ـ سرود کودکان مهاجرین
۸ ـ سلایت دلائیل مهاجرت توسط (علی محمدی محصل سال سوم انجنیری کامپیوتر)
۹ ـ سخنرانی نماینده مهاجرین (اقای داکتر محبوب حسینی)
۱۰ ـ شعر توسط (مرضیه علی شاهی)
۱۱ ـ نمایش فیلم «مادر» (کارگردان و تهیه کننده عباس محمدی)
۱۲ ـ سخنرانی پایانی (آقای صالحی)
در آغاز پروگرام اقای دور محمد صالحی رئیس انجمن همبستگی و فرهنگی هزاره‌های افغانستان ـ ترکیه یاد نمودند که:
افغانها بیش‌ترین گروه پناهندگان در جهان به شمارمی روند که طی چهار دهه اخیر به کشورهای مختلف پناه آورده‌اند. در این میان ترکیه حدود ده سالی است که میزبان پناهندگان افغانی است که به کمیساریای عالی سازمان ملل برای انتقال به کشور امن ثبت نام کرده‌اند؛ اما متاسفانه کمیساریای عالی سازمان ملل براساس معیارهای حقوق بشری که در منشور سازمان ملل آمده است، با آنان برخورد نمی‌کند؛ و حتی این سئوال در ذهن بسیاری از پناهندگان افغان در ترکیه وجود دارد که آیا کمیساریا ما را به عنوان یک انسان پناهنده قبول دارد؟ اگرمارا به عنوان انسان پناهنده قبول دارد، آیا ما براساس ماده ۱ و ۲ اعلامیه جهانی حقوق بشر از حقوق مساوی و به دور از تبعیض برخور دار هستیم یانه؟
کمیساریای عالی سازمان ملل در ترکیه در موارد زیر با پناهندگان افغان تبعیض روا می‌دارند:
۱- بیش از ۶ ماه است که کلیه کارهایشان را در مورد پناهندگان افغان تعطیل کرده‌اند و به پرونده آنان رسیدگی نمی‌کنند؛ و هنوز روشن نیست که این مدت کی به پایان می‌رسد زیرا براساس گفته برخی از مقامات این کمیساریا حتی ممکن است شش ماه دیگر این رکود برای پناهندگان افغان تمدید شود و هم اکنون بیش ازچند سال است که پناهندگان افغان نمی‌دانند که آنان به عنوان پناهنده مستحق مصاحبه و تعیین تکلیف از سوی کمیساریای عالی سازمان مللل هستند یانه؟
۲- تعداد زیادی از پناهندگان افغان از سال ۲۰۰۸ به بعد قبولی دارند، سالهاست که از تعیین کشوری خبری نیست. نمایندگان کمیساریا که در شهرها سفر کرده‌اند و نیز کسانی که به دفتر کمیساریا در آنکارا و وان مراجعه کرده‌اند و یا تلفن زده‌اند، مسئولین کمیساریا جواب‌های متناقض و متفاوت داده‌اند. از قبیل:
الف- پرونده پناهندگان افغان را کشورهای مهاجرپذیر قبول نمی‌کند؛ اما زمانی که پناهنده ای سئوال می‌کند که پرونده من در کدام بخش قرار دارد؟ جواب می‌دهند: در بخش حقوقی کمیساریا! سئوال این است وقتی کمیساریا دوسیه پناهندگان افغان را به بخش تعیین کشوری ارسال نکند و آرا رافع نشوند، چگونه کشورهای مهاجرپذیر قادر به پذیرش آنان خواهد بود؟ آیا بخش حقوقی کمیساریا که باید به حقوق پناهندگان احترام بگذارد، خود به زندان طویل المدت برای پرونده‌های پناهندگان افغان تبدیل نشده است؟ آیاچنین پاسخی از سوی مقامات کمیساریا برای پناهندگان قابل قبول است؟
ب- گفته می‌شود که ترکیه برای پناهندگان افغان کشور سوم به شمار می‌رود به همین دلیل از سهمیه تعیین کشوردیگری کمتر برخور دارند و آنان باید به کمیساریای سازمان ملل در تهران، دوشنبه و اسلام اباد مراجعه می‌کردند. سئوال این است که براساس کدام ماده از کنوانسیون مصوب ۲۸ جولای ۱۹۵۱ ژنف، پناهندگانی که به کشور سوم به کمیساریا پناهنده می‌شوند، از سهم تعیین کشوری اندک برخوردار باشند؟ آیا کمیساریا با پناهندگان ایرانی و یا عراقی در کشورهای مالزیا و اندونزیا همان برخورد را می‌کند که کمیساریای ترکیه با افغانها می‌کنند و می‌گویند که مالزیا و اندونزیا کشورسوم برای آنان است؟ اگر در دفاتر کمیساریا با همه پناهندگان به صورت مساوی رسیدگی می‌شود پس چرا کمیساریای عالی سازمان ملل در ترکیه این تبعیض را در مورد افغانها اجرا می‌کنند؟ و یا در کدام جای از قوانین پناهندگی رایج در کمیساریا نوشته شده است که ترکیه برای افغانها کشور سوم است و اساسا کشورسوم برای یک پناهنده ه معنایی دارد؟
از سوی دیگر مقامات سازمان ملل از وضعیت دفاتر کمیساریا در ایران، تاجیکستان و پاکستان به خوبی آگاه‌اند، پناهندگان افغان در تاجیکستان حتی برای رفتن به دفتر این کمیساریا امنیت ندارند و اموال آنان را غارت می‌کنند و این دفتر از اختیارات لازم برای اعطای پناهندگی برخوردار نیست. در پاکستان نه شرایط امنیتی برای پناهندگان مساعد است ونه آنان به حقوقشان می‌رسند، زیرا دلالان پناهندگی فرصت نمی‌دهند تا پناهنده واقعی تشخیص داده شود و کمیساریای پاکستان از اختیارات گسترده ای مانند دفترکمیساریا در ترکیه برخوردارنیست. در ایران نیز همین مشکل وجود دارد، مقامات سازمان ملل به خوبی می‌دانند که پرونده‌های پناهندگان از زیرنظر وزارت استخبارات ایران می‌گذرد، یا به عبارت دیگر پناهندگان قبول شده در این کمیساریا در تهران؛ تا مورد قبول استخبارات ایران نباشد، کسی از این کشور خارج شده نمی‌تواند. در چنین شرایطی آیا پناهندگان سیاسی، مذهبی، همجنسگرایان و نویسندگان و خبرنگاران و حتی بسیاری از پناهندگان اجتماعی، چگونه می‌توانند در کمیساریای تهران در خواست پناهندگی بدهند؟ درکمیساریای تهران فقط برخی از زنان بیوه می‌توانند در خواست پناهندگی بدهند، آن هم فقط کسانی که برگه اقامت در ایران را داشته باشند و بقیه زنان بی سرپرست که مدارک اقنامتی ندارند، از فرصت در خواست پناهندگی برخور دار نیستند.
به هرحال توجیهات یادشده از سوی مقامات کمیساریا مورد قبول پناهندگان افغان نیست و ما می‌خواهیم که کمیساریا عالی سازمان مللل متحد در امور پناهندگان به مشکلات پناهندگان افغان توجه نمایند و پرونده قبول شدگان را از بخش حقوقی خارج و به بخش تعیین کشوری ارسال نماید و سهمیه تعیین کشوری را برای افغانها بالا ببرد.
۲- طولانی بودن تاریخ مصاحبه
به دلیل شرایط سختی که در افغانستان و ایران برای افغانها وجود دارد، در سال ۲۰۱۲ هزاران پناهنده افغان به ترکیه آمده و به کمیساریا درخواست پناهندگی داده‌اند، اما کمیساریا برای بسیاری از آنان سه تا چهار سال بعد وقت مصاحبه تعیین کرده است. روشن است که این افراد در طول این مدت از نظر حقوق پناهندگی بلاتکلیف هستند و هیچ نوع حمایتی از سوی کمیساریا به عمل نمی‌آید، نه حمایت مالی می‌شوند و نه ازبقیه خدمات اجتماعی برخوردار هستند. سئوال این است که کمیساریا براساس چه معیار و اصولی، حقوق پناهندگی آنان را نادیده گرفته و مهارجرین را چندین سال بلاتکلیف رها می‌کند؟
تقاضای ما این است که به مشکلات هزاران پناهنده ای که در سال ۲۰۱۲ آمده‌اند و با مشکلات زیادی در ترکیه مواجه هستند، توجه شود و زمان مصاحبه‌ها راتغییر داده و به جلو اندازند تا از بی سرنوشتی و انتظار کشنده رهایی یابند.
۳- برخورد نامناسب با پناهندگان
احترام به کرامت انسانی اولین ماده اعلامیه جهانی حقوق بشر است، اما مامورین کمیساریا چه درجلو دفاترکمیساریا در انکارا، وان و استانبول و چه در پاسخ گویی به تلفن‌ها، برخورد نامناسب و جواب‌های خارج از عرف اخلاق می‌دهند و پناهندگان این نوع برخورد را اهانت به خود تلقی می‌کنند. از آنجایی که پناهندگان افغان بیش‌ترین بلاتکلیفی را نسبت به بقیه پناهندگان دارند، بیش‌ترین مراجعه کننده نیز آنان هستند، اما آنان بجایی که از مسئولین کمیساریا توسط تلفن یا جلو دفتر جواب درست بشنوند، با جواب‌های مایوس کننده و اهانت آمیز مواجه می‌شوند، جواب‌های از این قبیل شماها هرگز تعیین کشوری نمی‌شوید، شماها را کشورهای غربی قبول نمی‌کند، کجا می‌خواهید بروید، همین ترکیه برای شما اضافی است، افراد بی سواد را کشورهای غربی قبول نمی‌کند، شما اصلا برای چه به ترکیه آمدید، اینجا برای شما کشور سوم به شمار می‌رود به پرونده شما رسیدگی نمی‌شود، حالا حالا بخواب تا کشورت آرام شود برتان می‌گردانیم افغانستان و…
اگرحرفهای ما راباور ندارید، توصیه می‌کنیم که یک مامور مخفی بگذارید و ببینید که مسئولین کمیساریا با پناهندگان و به خصوص پناهندگان افغان و به خصوص مامورانی که به زبان فارسی برای پناهندگان جواب می‌دهند، چگونه برخورد می‌کنند و چه جوابی و باچه لحنی به پناهندگان جواب می‌دهند.
سئوال این است که آیا کمیساریا تاکنون به تاثیرات منفی روحی و روانی که این گونه جواب‌ها بالای پناهندگان می‌گذارد توجه کرده است؟ آیا کدام روان شناس در کمیساریا یافت می‌شود که تاثیرات منفی چنین جواب‌هایی را تحلیل علمی کند؟ آیا کرامت و اخلاق انسانی در پاسخ گویی به پناهندگان از سوی کمیساریا رعایت شده است؟
۴- مشکلات کار و معیشت زندگی
کمیساریا تقریبا به همه پناهندگان افغان گفته‌اند که سالهای سال در ترکیه خواهند ماند، چنانچه که آنان سالها بدون سرنوشت مانده‌اند. این درحالی است که پناهندگان حق کار در ترکیه را ندارند و از سوی کمیساریا نیز هیچ کمکی صورت نمی‌گیرد. دولت ترکیه در واقع در برابر کارغیر قانونی پناهندگان اغماض و چشم پوشی می‌کند که از این بایت ممنون دولت ترکیه هستیم؛ اما این وضعیت خود مشکلات زیر را به خصوص برای افغان‌هایی که سالها در ترکیه می‌مانند به وجود آورده است:
الف – اخراج زود هنگام
معمولاشرکت ها و فابریکه های بزرگ به هیچ وجه کارگران پناهنده را نمی‌پذیرند و فرصت‌های کاری برای پناهندگان با کارفرمایانی میسر است که کارگاه‌های کوچک دارند و آنان به محض این که نیاز موقتی‌شان برای کار برطرف شد، کارگر پناهنده را اخراج می‌کنند و پناهنده هیچ حق اعتراضی هم ندارد.
ب- کارهای سخت و شاقه
کار آسان برای پناهندگان مسیر نیست. معمولا کارهای سخت و سنگین و یا کاری که مزد اندک دارد و کار گران ترک انجام نمی‌دهند، نصیب کارگران پناهنده می‌شود. شما تصور کنید پناهندگانی که کار سخت انجام نداده‌اند، با چه مشکلاتی زندگی‌شان را در ترکیه ادامه می‌دهند.
ج- کمترین دست مزد
پناهندگان از کمترین دست مزد برخوردار هستند، به عنوان مثال یک کارگر ترک ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ لیر به اضافه هزینه بیمه دستمزد دریافت می‌کند، اما سهم کارگر پناهنده بدون بیمه ۶۰۰ تا ۶۵۰ لیراست.
د- کار بیشتر
یک پناهنده مجبور است بیش‌ترین کاررا انجام دهد، هم کارگران ترک از پناهندگان کار بیشتر می‌کشند و هم کارفرمایان سخت‌ترین کارها به کارگران پناهنده می‌دهند.
ه- نپرداختن دستمزد مهاجرین
و سرانجام این که از آنجایی که کارگران پناهنده از حمایت‌های حقوقی کارگری برخوردار نیستند، برخی از کارفرمایان دستمزد کارگران پناهنده را نمی‌دهند و این کارگران به دلیل این که پرونده دعوا و مرافعه برایشان درست نشود، بجای شکایت سکوت اختیار می‌کنند.
۵- نبود نهادی برای بررسی مشکلات پناهندگان
در شهرما هیچ نهادی که پاسخ گوی مشکلات پناهندگان باشد، وجود ندارد و بارها از کمیساریا تقاضا کرده‌ایم که دفتر حقوق بشر در امور پناهندگان و یا اسام در شهر باز شود، تاکنون پاسخی شنیده نشده است.
در پایان ازاین که فرصتی برای شنیدن مشکلات پناهندگان افغان داده شده سپاسگذاریم و باردیگر تاکید می‌کنیم که ماهم انسانیم، وقتی ما را به عنوان پناهنده شناختید، تقاضا داریم ما را از حقوق پناهندگی محروم نسازید و رنجی که سالهای سال می‌کشیم درک کنید. باورکنید پس از سالها انتظار کشنده وقتی پناهنده افغان تعیین کشوری می‌شوند، از سلامت روحی وجسمی برخور دار نیستند. سئوال این است، آیا کمیساریا پناهندگان سالم را علیل و مریض و رنجور ساخته بعد برای کشورهای مهاجر پذیر می‌فرستند؟ ما را از بی سرنوشتی و به انتظار نشستن حتی تا ۴ سال برای رسیدن زمان مصاحبه اصلی برهانید و ما را از این رنج جانکاه نجات دهید، لطفا خودتان را بجای این پناهندگان بگذارید و بعد در ذهنتان تصورکنید انسان‌هایی را که سالها بی سرنوشت انتظار می‌کشند. ایا آن‌ها از احساسات انسانی برخور دار نیستند؟
کمیساریا که هیچ کمک مالی به اکثریت مطلق پناهندگان نمی‌کنند، ایا راهکاری برای تامین معیشت زندگی پناهندگان و نیز آموزش فرزندان آنان دارد؟ از حقوق کارگری پناهندگان چگونه حمایت می‌کنند؟
اقای بصیر اکبری محصل صنف دوم مهندسی ساختمانی در دانشگاه کارا دنیز و همچنان رئیس انجمن محصلین هزاره افغانستان در ترکیه ضمن تبریکات عیدی با خواندن دکلمه شعر
ز اسماعیل جان تا نگذری مانند ابراهیم
به کعبه رفتنت تنها نماید شاد شیطان را
کسی کو روز قربان غیر خود را می‌کند قربان
نفهمیده است هرگز معنی و مفهوم قربان را
یاد آور شد که انجمن محصلین هزاره‌های مقیم ترکیه ۱۷ سال پیش با هدف فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی در راستای معرفی و شناختن فرهنگ و تاریخ مردم افغانستان و مخصوصا مردم هزاره تاسیس شده است. در طول این سالها فعالیت‌های گسترده‌ی در سطح کشور ترکیه با برگزاری محفل‌های علمی و فرهنگی داشته است؛ و همه سال در نمایشگاه‌های که از طرف دانشگاه‌ها و نهادهای فرهنگی و اجتماعی ترکی در بین محصلین خارجی برگزار می‌شود نقش فعال را در راستای معرفی و شناختن هرچه بهتر تاریخ و فرهنگی مردم افغانستان در سطح کشور ترکیه ایفا کرده است.
دیگر از صحبت کننده‌های بر نامه داکتر سید محبوب حسینی به نمایندگی از مهاجرین خواستارحل شدن هر چه عاجل‌تر مشکلات مهاجرین افغان در ترکیه ازطریق کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور آوارگان و همکاری دولت محترم ترکیه گردید
وی سه مشکل مهم و عمده مهاجرین را قرار ذیل برشمردند:
۱ حق قانونی کار و اشتغال برای مهاجرین
۲ اهمیت دادن به مسئله افراد بی سرپرست
۳ تداوی افراد بیمار و مسئله دوا و داکتر برای مهاجرین
اما ایشان مهم‌ترین مشکل مهاجرین افغان موجود در ترکیه را در رابطه با کمیساریای محترم ملل متحد دانستند و آن را بلاتکلیفی طولانی مدت و نامعلوم بودن سرنوشتشان دانستند.
ایشان ادامه دادند که مهاجرین افغان موجود در ترکیه هم اکنون در برزخی گرفتار شده‌اند و مسئله بلاتکلیفی آن‌ها را کم کم از پای در میاورد. ما خواستار آنیم تا سازمان محترم ملل متحد مهاجرین را به مهاجرین خوب و مهاجرین بد تقسم ننمایند، همه می‌دانند که کمیساریای محترم به مهاجرین ایران نسبت به مهاجرین افغان بسیار اهمیت می‌دهد؛ چنانچه ایران نا امن تر از افغانستان می‌باشد قبول واگرنه چه دلیلی جز نگاه دوگانه کمیساریای محترم نسبت به مهاجرین می‌باشد. این خواسته تمام مهاجرین افغان موجود در ترکیه می‌باشد که قبل از اینکه مسئله این مهاجرین به یک بحران و فاجعه انسانی تبدیل شود کمیساریای محترم ملل متحد هرچه زودتر نگرش دوگانه‌اش را نسبت به مهاجرین افغان موجود در ترکیه تغییر دهد و کم لطفی‌های خود را جبران نماید.
اقای داکتر مراد کدیر توپچو رئیس (بنیاد خیریه کمک‌های انسانی و حقوق بشری) ترکیه
بعد از تبریکات ایام عید به تمام مهاجرین ترکیه یاد آور شد که کمک‌های ها ما چندان نیست اما فقط خواستم که با دردهای شما احساس همدردی نموده و تا جای در حد توان ما باشد کمک می‌نمایم
ایشان علاوه نمود که ما دوست داشتم کمک‌های بیشتر برای شما نمایم اما همان طور که میدانید دنیایی اسلام امروز با مشکلات اقتصادی و سیاسی بسیار رو برو است. طبق گفته‌های اقای صالحی مشکلات شما مهاجرین باید از طریق نهادهای دولتی و سازمان ملل محتد حل شود.
نماینده بنیاد جوانان آنادولو عید را تبریک عرض داشته برادری و همدردی دنیایی اسلام را با مثال توضیح داد که از المان برادران مهاجر ترک ما گوشت‌های قربانی خود را به ترکیه برای کمک به بنیاد ما فرستاده و ما گوشت‌های قربانی جمع آوری شده از مردم ترکیه را به کشورهای دیگر فرستادیم. ما تلاش دارم که هر گونه همکاری در حد توان ما باشد در خدمت شما باشیم.
در خاتمه اقای دور محمد صالحی یاد آور شد: مشکلات مهاجرین را ما در یک دوسیه ۱۰ ماده ایی به سازمان ملل محتد، دولت ترکیه و هم به سفارت افغانستان مقیم ترکیه تسلیم می‌دهیم تا مجرایی قانونی آن راه حل را پیدا نمایند، در پایان از تمام شرکت کنندگان در این محفل و تمام نهادهای کمک کننده به مهاجرین شهر ترابزون تقدیر و تشکر نمود.
و ایشان یادآورشدند که در آینده‌ی نزدیک در رابطه با مشکلات مهاجرین افغانی در ترکیه یک برنامه دیگر نیز از طرف انجمن همبستگی و فرهنگی هزاره‌های ترکیه برگزار خواهد شد که در آن برنامه از کمیساریای عالی سازمان ملل محتد در امور پناهندگان، نماینده کمیسیون حقوق بشری پارلمان ترکیه، نماینده سفارت افغانستان و دیگر نهادهای ذیربط دعوت به عمل خواهد آمد.