شانزدم هم جدی مقارن است با هشتادمین سالروز درگذشت دانشمند نامدار، تاریخ نگار شهیر و صادق وطن فیض محمد کاتب هزاره که عمر پر بار و اندوخته های علمی خود را وقف نگارش حوادث و رخدادهای خونین افغانستان کرد. مرحوم فیض محمد کاتب از جمله سرامد روز گارخود بود که با تسلط بر علوم رایج آن روز و از آن جمله تسلط بر زبانهای انگلیسی، عربی، اردو و پشتو جایگاه و شان علمی او را نسبت به خیلی کسانی دیگر متمایز می نمود.
کاتب از آنجاییکه خود درد تلخ جنگ و مصیبت را چشیده بود و خود ناظر بر جنگ نا برابر و تاراج سکونت گاهش بود، فهم وقایع و رخدادهای خونین افغانستان را درمرکز دقت و توجه خود قرار داد تا بدینوسیله واقعیت تلخ و خونین این سرزمین را با صداقت و امانت داری به تصویر کشیده و به نسلهای آینده به میراث بگذارد. کاتب به دلیل خط خوش و تلسطی که بر دانش متداول عصر خود داشت مورد توجه امیر حبیب الله قرار گرفت و به وظیفه کتابت دربار پرداخت. به دستور امیر حبیب الله موظف گردید که تاریخ افغانستان را آغاز اقتدار دارنی ها تا دوران آن امیر به نگارش در آورد. ازهمین رو تمام مدارک و مکاتب دسته اول در اختیار او قرار داده شد تا با استفاده از آنها تاریخ بنگارد.
فیض محمد کاتب هزاره علاوه بر آثاری زیادی را که در عرصه های متفاوت تاریخ، ادبیات و زبان به نگارش در آورد ه است سراج التواریخ یکی از مهمرتین و برجسته ترین اثر این مورخ نامدار میباشد. سراج التواریخ علاوه بر اینکه با روش علمی به نگارش درآمده است دسترسی کاتب به اسناد و مدارک دست اول و استفاده از منابع موثق و درجه اول دولتی، اهمیت و ارزش عملی و تاریخی آن را نسبت به تمام آنچه که در مورد وقایع و رخدادهای افغانستان نوشته شده است متمایز می نماید. سراج التواریخ تنها تاریخ مکتوب افغانستان است که در نزد محققین خارجی و داخلی از اهمیت و اعتبار بلند برخوردار بوده و به آن استناد میگردد. جلد سوم سراج التواریخ که بیشترینه حوادث سالهای حاکمیت امیر عبدالرحمن را در بر میگیرد یکی از موثق ترین و معتبرترین اثر مکتوب در نگارش حوادث خونین دوران آن امیر میباشد که با مهارت بی نظیر، پرده از جنایات آن امیر بر میدارد. فیض محمد کاتب هزاره، علاوه بر نگارش آثار فراوان یکی از مبارزین ملی زمان خود میباشد که در جنش مشروطیت سهم برجسته و ارزنده داسته است.
بنیاد فرهنگی کاتب ضمن بزرگداشت از مقام شامخ علمی فیض محمد کاتب هزاره، معتقد است که تجلیل از جایگاه ارزشمند این تاریخ نگار عالم و صادق وطن، تجلیل از مقام دانش و علم تاریخ میباشد که همرا با صداقت وصمیمت برای تبلور و نگارش حوادث و رخدادهای جامعه به مصرف میرسد. فیض محمد کاتب هزاره به عنوان تاریخ نگار صادق وطن جایگاه ویژه ای را در تفکر علمی و تاریخی افغانستان دارد. این فدراسیون به عنوان یک نهاد فرهنگی از دولت افغانستان و بخصوص از وزارت فرهنگ واطلاعات افغانستان تقاضا می نمایدکه ضمن نامگذاری یکی از جاده های کابل به نام این تاریخ نگار صادق وطن، زمینه های چاپ و نشر آثار ارزشمند این متفکر به بدیل را فراهم نموده تا دست رسی علاقمندان به تاریخ افغانستان به آثار ارزشمند این شخصیت بزرگ تاریخی و علمی فراهم گردد.
بنیاد فرهنگی کاتب
دفتر اروپایی ۱۰ جنوری ۲۰۱۱