حمزه واعظی
نشریه “اکونومیست ” در گزارش تحقیقاتی خود که اخیرا منتشر کرده است، نشان می دهد که کشور کوچک و سرد نروژ، در فهرست نخست دمکراتیک ترین کشور جهان قرار دارد.
این گزارش که دومین گزارش از شاخص دموکراسی به شمار می‌رود، به ارایه نگاه اجمالی از وضعیت دموکراسی در ۱۶۵ کشور مستقل دنیا می‌پردازد.
محققان اکو نومیست برای رتبه‌بندی کشورهای جهان از نظر دموکراسی به پنج شاخصه ی اصلی یعنی، روند انتخابات، تعدد احزاب، عملکرد دولت، مشارکت سیاسی و فرهنگ سیاسی امتیازی از صفر تا ۱۰ می‌دهد و در نهایت دموکرات‌ترین و دیکتاتورترین کشورهای جهان را به ترتیب انتخاب می‌کند.
نظام‌های جهان نیز در این شاخص به چهار دسته نظام‌های کاملا دموکراتیک، دموکراسی‌های ناقص، نظام‌های دووجهه (که نمی‌توان آنها را در زمره دموکراتیک یا استبدادی قرار داد) و نظام‌های استبدادی تقسیم شده‌‌اند. این گزارش می‌‌افزاید: انتخابات آزاد و منصفانه و آزادی‌های مدنی با وجود آن که از شروط ضروری دموکراسی هستند اما این دو شاخص در صورتی که با یک حکومت شفاف و دستکم کارآمد یا مشارکت سیاسی کافی و فرهنگ سیاسی دموکراتیک حمایت کننده همراه نباشند، برای دستیابی به یک دموکراسی نهادینه شده به تنهایی کافی نیستند. در بخشی از گزارش با عنوان “رکود دموکراسی ” آمده است: سابقه دموکراتیزه شده از زمان آغاز جریانی موسوم به موج سوم در سال ۱۹۷۴ و تشدید این روند بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در دهه ۱۹۹۰ قابل توجه بود و اکنون نیمی از مردم دنیا به نوعی در دموکراسی زندگی می‌کنند اما به هر حال در سالهای اخیر پیشرفت‌ها در این زمینه با عقب‌گرد همراه بوده و به نظر می‌رسد که گسترش دموکراسی در دنیا متوقف شده است.
این تحقیقات حاکی است، ناامیدی در بسیاری از مناطق دنیا تقویت شده، در خاورمیانه پاسخ‌های بسیار ضعیفی به فشارها برای اجرا و گسترش دموکراسی مشاهده می‌شود.
این گزارش بر اساس دسته‌بندی‌های خود از نظام‌های کنونی جهان که آنها را به چهار دسته تقسیم کرده است، یاد آور می‌شود که از کل جمعیت جهان می‌توان گفت نیمی از جمعیت دنیا از دموکراسی برخوردارند اما شمار کشورهایی که از دموکراسی کامل برخوردارند تنها ۳۰ کشور بوده و ۵۰ کشور نیز در زمره دموکراسی‌های ناقص هستند و ۳۸ کشور نیز دارای نظام‌های دو وجهه می باشند.
بنا بر دسته بندی این گزارش، هنوز یک سوم از جمعیت جهان زیر نظر حکومت‌های استبدادی تمامیت‌خواه زندگی می‌کنند.
گزارش شاخص دموکراسی نشریه اکونومیست در ادامه به رتبه‌بندی کشورها بر اساسی معیارهای یاد شده می‌پردازد و به ترتیب کشورهای نروژ، سوئد، ایسلند، هلند، دانمارک، فنلاند، نیوزیلند، سوئیس، لوکزامبورگ و استرالیا را در زمره ۱۰ کشور اول دنیا در زمینه دموکراسی معرفی می‌کند.
در این گزارش آمریکا از این نظر در رده ۱۷ و انگلیس در رتبه ۲۱ قرار گرفته‌اند، ضمن این که کشورهایی مانند میانمار (برمه)، ازبکستان، ترکمنستان، چاد و کره‌شمالی جزء پنج کشور آخر از فهرست ۱۶۷ کشوری قرار دارند که در این گزارش به بررسی وضعیت آنها پرداخته شده است.
جایگاه کشورهای افغانستان و ایران دراین گزارش به ترتیب در رده ۱۵۰ و ۱۵۷ جدول قرار دارد. بدین ترتیب نشان می دهد که افغانستان درگیر بحران ودستخوش جنگ، از نظر پیشرفت شاخص های دمکراسی در سالهای اخیر، هفت پله از همسایه غربی خود بالاتر می باشد.
همچنین دفتر توسعه و عمران سازمان ملل (UNPD) که هر سال گزارشی از روند توسعه انسانی در جهان را تهیه و منتشر می کند، در گزارش سال ۲۰۱۰ خود نروژ را از نظر شاخص های توسعه ی انسانی در صدر جدول قرار داده است.
شاخص توسعه انسانی یک شاخص آماری مرکب از شاخص های دیگری است که بوسیله برنامه توسعه سازمان ملل متحد برای شناخت توسعه انسانی کشورهای عضو از سال ۱۹۹۰ به مرحله اجراء در آمده است. بر خلاف شاخص توسعه اقتصادی که اساساً در بر گیرنده شاخص های کلان رشد اقتصادی است، شاخص توسعه انسانی در بر گیرنده توسعه شاخص های گسترده تری در زمینه های درآمد سرانه واقعی، اشتغال، نرخ باسوادی، آموزش، بهداشت، تغذیه، فناوری اطلاعات، ارتباطات و امید به زندگی می باشد. این شاخص ها در جدولی تناسبی مورد مقایسه قرار گرفته و نمره ای بین ۰ تا ۱ را دربرمیگیرند.هرچه این نمره به عدد یک نزدیکتر باشد، وضعیت توسعه انسانی در کشور مورد نظر در شرایط مطلوب تری قرار دارد.
براساس آخرین گزارش شاخص توسعه انسانی که بوسیله برنامه سازمان ملل متحد انتشار یافت، کشورنروژ با کسب نمره ۰.۹۳۸ بعنوان نخستین کشور جهان از نظر توسعه انسانی قرار دارد و کشور زیمبابوه با نمره ۰.۱۴۰ مقام آخر را دارد.
درگزارش سال ۲۰۱۰این سازمان، ۱۵ کشور نخستین جهان از نظر شاخص توسعه انسانی به ترتیب بشرح زیر هستند :
نروژ، استرالیا، زلاند نو، آمریکا، ایرلند، لیختن اشتاین، هلند، کانادا، سوئد، آلمان، ژاپن، کره جنوبی، سویس، فرانسه و اسرائیل.
درهمین حال ۱۵ کشور آخراین گزارش عبارتند از:
افغانستان، گینه، اتیوپی، سیرالئون، آفریقای مرکزی، مالی، بورکینا فسو، لیبریا، چاد، گینه بیسائو، موزامبیک، بروندی، نیجر، کنگو و زیمبابوه.
بر مبنای این گزارش، در نروژ درآمد سرانه ۵۸۸۱۰ هزار دلار در سال است، در حالی که مثلا در زیمبابوه اما به ۱۴۷ دلار هم نمی‌رسد. پس از نروژ استرالیا، نیوزلند، آمریکا و ایرلند قرار گرفته‌اند. آلمان در رده دهم قرار گرفته و در قعر جدول کنگو، بروندی و نیجر قبل از زیمبابوه ایستاده اند.
منابع
. http://www.reyakarannews.com 1
۲. http://www.farsnews.net/newstext
۳. http://www.dw- world.de/dw/article
۴. http://touristmy.com/index
۵. http://www.bbc.co.uk/persian/tv.